U plodnoj moravskoj dolini, sedamnaest kilometara udaljeno od Smedereva, nalazi se selo Osipaonica. Smešteno je između Velike Morave i autoputa Beograd-Niš, i tipično je ravničarsko selo.
Osipaonica se prvi put pominje 1516. godine i to u Smederevskom Defteru (popis stanovnistva za vreme Turaka). Ipak, verovatno da je naselje i starije jer su na ovom prostoru nađeni ostaci keramike iz doba rane bronze, kao novčići iz doba Rimljana.
Podaci o naselju postoje iz doba austrijske vladavine. Na karti iz toga doba (1718.—1739.) uneto je naseljeno mesto Ossiptanize. Kasnije se, u prvim desetinama 19. veka, u aračkim spiskovima pominje Osipaonica koja je 1818. godine imala 57 kuća, a 1822. godine 64 kuće.
Osipaonica
Оsipaonica je dobila ime prema prvim doseljenicima koji su svoje kuce podizali na terenu koji je bio peskovit i „osipao se“. Neki stariji meštani, selo zovu još i “Sipanica“ što se dovodi u vezu sa nazivom bolesti ovaca koja se zove „sipanica“ .
Osipaonica nije bila oduvek na današnjem mestu. Po predanju, ranije je selo bilo istočno od Jezave, između Jezave i Morave na mestu koje se zove Staro Selo. Zbog čestih poplava, knjaz Miloš je naredio da se ono premesti na levu obalu Jezave, na današnje mesto, gde su im bila imanja.
Najstarije porodice su Radoševići, Petrovići, Brankovići.
Osipaonica je najveće selo na području grada Smedereva. Po popisu 1846.godine selo je imalo 147 kuća, a po popisu iz 1921. godine u selu su bile 663 kuće sa 3448 stanovnika. U Osipaonici, prema prethodnom popisu, živi 2861 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,9 godina (40,0 kod muškaraca i 43,0 kod žena). Ima 1107 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,22.
Sigurno najznačajnija seoska građevina, čuvar istorije i tradicije meštana, jeste crkva Svetog arhistratiga Gavrila koja je 1826. godine podignuta na starijem kultnom mestu, u delu sela zvanom Lalić. Hram je podignut na mestu gde je bio manastrir Lalić, na međi dva sela, Osipaonice i Lugavčine.
Crkva Svetog arhistratiga Gavrila, Osipaonica
O nastanku ovog svetog hrama za SDCafe.rs govori sveštenik Milija Milošević.
„Posle Đakove bune, kada je, nažalost, Srbin na Srbina ponovo ustao zbog nameta i poreza koji su ustanovljeni posle oslobođenja od Turaka, knez Miloš je pobedio, a Miloje Đak je pogubljen. Ustanici iz ovog kraja hteli su da se sretnu sa knezom i traže oproštaj, što se i dogodilo na Tominu nedelju 1825. godine. Knez Miloš je krenuo sa Mitropolitom Petrom iz Beograda. Susret se dogodio ovde, na ruševini srednjevekovnog hrama poznatog u narodu kao Lalićki manastir. Pobunjenici su klečeći prilazili, ljubili skute knezu i tražili optoštaj, i on ih je sve pomilovao, posle čega je nastalo opšte veselje. Po predanju, okretala su se dva vola na ražnju i svirale su dve „bande“, što je tadašnji naziv za orkestar. Miloš je bio nepismen ali veoma mudar, i kad je video stari manastir, dao je deo novca i naredio da se ozida hram. Materijal za gradnju bile su ruševine starog hrama i delovi mosta kod Palanke koji je bio porušen. Gradnja je trajala godinu dana“, govori za SDCafe.rs sveštenik Milošević koji već 29 godina službuje u svom rodnom selu.
Milija Milošević
Crkva je građena kamenom i opekom, sa izrazito strmim krovom, zaobljenim u istočnom i zapadnom delu, koji je nekada bio pokriven šindrom. Iako je podignuta od čvrstog materijala, građena je po ugledu na crkve brvnare, sa malim prozorima, drvenim koritastim svodom i tremom. Danas je crkva pokrivena pocinkovanim limom.
Spoljašnjost stare crkve
U crkvi se nalazi ikonostas sa prestonim ikonama iz 1827.-1829. godine, rad Janje Molera, najpoznatijeg slikara iz vremena kneza Miloša. U crkvi se čuvaju i stari, veoma vredni bogoslužbeni predmeti i knjige.
Sve crkve koje je knez Miloš gradio, a bio je jedan od najvećih zadužbinara, pa tako i ova, posvećene su svetim arhanđelima, što je bila njegova krsna slava. Ovaj hram je služio i mnogim drugim selima oko Osipaonice.
„Ovo je najstarija bogomolja na teritoriji smederevske opštine, ako ne računamo crkvicu na Starom groblju u Smederevu. Osvećene crkve bilo je 1826. godine i 2026. godine slavićemo veliki jubilej – 200 godina postojanja. Već smo počeli s prirpemama za jubilej“, govori sveštenik Milošević.
Unutrašnjost stare crkve
Prema njegovim rečima, ovde je bila i prva osnovna škola odnosno internat u kome su deca učila i radila, i prvi učitelji su bili sveštenici. Komunistima je posle Drugog svetskog rata verovatno to smetalo, te nisu hteli da navedu da su prvih deset godina školu vodili sveštenici, već su uzeli 1836. godinu i dolazak prvog učitelja Petra Grujića kao godinu osnivanja škole.
Nova crkva posvećena Svetim apostolima Petru i Pavlu
Ovde se nalazi i nova crkva posvećena Svetim apostolima Petru i Pavlu. Idejno rešenje radio je Krsto Nikolić, po blagoslovu Vladike Ignjatija. Crkva je osvećena 2014. godine, a izgradnja je pomagana donacijama meštana i sufinansirana iz budžeta grada Smedereva. Hram krase brojne kupole i deset krstova. Tu je i novi parohijski dom, zvonara, lepo urađena česma i izuzetno prostrana porta.
Razvitak školstva i prosvete u Srbiji kreće brže od 1830. godine, i u tom periodu počinje sa radom i škola u Osipaonici. Prvi pisani podaci o postojanju škole su iz 1836. godine zabeleženi u crkvenoj knjizi Oktoihi. Posle Drugog svetskog rata skola nosi naziv „Heroj Srba“. Dan škole je 30. maj.
U sadašnjem školskom dvorištu 1933. podignuta je zvonara visoka 12 metara koja je zvonila pola sata pre početka nastave. Zvonara je danas pod zaštitom kao specifična građevina i simbol škole. Od 1953. godine škola radi kao osmogodišnja. Danas školu pohađa oko 330 učenika.
Osipaonicu, kao i većinu srpskih sela, prati negativan prirodni priraštaj i opadanje broja stanovnika.
Goran Vasić
„Osipaonica kao jedno od najvećih moravskih sela nekada je brojalo oko 7.000 stanovnika i 1.280 domova. Prema popisu iz 2011. godine ima 3.560 stanovnika i 1.140 domaćinstava. Dece je, nažalost, sve manje. Ove godine upisano je 27 učenika u prvi razred“, govori za SDCafe.rs predsednik mesne zajednice Osipaonica, Goran Vasić.
U Osipaonici se ljudi pretežno bave poljoprivredom. Najviše se uzgaja bostan na 250 do 300 hektara i po tome je Oispaonica poznata u Srbiji, kao selo bostana.
„Prema nekim podacima, ovde se bostan uzgaja 200 godina. Danas imamo oko 150 proizvođača bostana. Neki imaju i do deset hekatara. Prinosi su 40 do 50 tona po hektaru, a ovi podaci govore o ogromnim količinama koje se porizvedu. Inače, bostandžije su 2000. godine osnovale manifestaciju „ Bostanijada“. Trudimo se da omasovimo manifestaciju uz pomoć grada Smedereva“, dodaje Goran Vasić.
U Osipaonici postoji fudbalski i rukomenti klub, Udruženje žena, Udruženje bostandžija.
Jedno od najaktivnijih i najtrofejnijih društava je Kulturno-umetničko društvo „Vuk Karadžić“. KUD je osnovan 1946. godine. Osnovali su ga meštani i uspešno radi do danas. Ima 120 članova u pet sekcija- školu folklora, dečiji ansambl mlađeg i starijeg uzrasta, izvođački ansamb, veterane i pevačku grupu.
Gordana Novaković
„Naporno radimo skoro svakog dana u nedelji. Nastavnica etno muzikolog Jelana Simić drži časove pevanja članovima. Ljudi nam pomažu, naši prijatelji. Mnogo ljubavi i truda ulažemo i sve to dalo je rezultate. Postigli smo velike uspehe u 2022. godini“, kaže za SDCafe.rs Gordana Novaković predsednica KUD „Vuk Karadžić“.
Među ovogodišnjim uspesima izdvajaju se uspesi najmlađih na međuokružnoj smotri u Simićevu gde su osvojili prvo mesto, potom dečiji ansambl viših razreda zauzeo je drugo mesto na Smorti dečijeg izvornog stvaralaštva, izvođački ansambl je na festivalu „Razvilo se kolo kraj Timoka“ u Zaječaru osvojio prvo mesto, a Jovan Gubeljić proglašen za najboljeg igrača.
„Na Miholjskim susretima sela naš KUD proglašen je za najuspšeniji u Smederevu za 2022. Dečiji ansambl viših razreda na republičkoj smotri folklornih asambala Srbije u decembru osvaja drugo zlato i specijalnu nagradu za stilski najbolje izvedenu koreografiju „Vlah Homolja“ što je zaista istorijski uspeh“, navodi nam predsednica kluba.
Velika zasluga, osim igračima i ostalima, pripada i umetničkom rukovodicu Dušanu Marjanoviću. U razgovoru za SDCafe Marjanović kaže da KUD ima na repertoaru koreografije iz svih delova zemlje, ali prvenstveno se bavi igrama našeg kraja.
Dušan Marjanović
„Nalazimo se na tromeđi tri etnografske oblasti, te smo tako postavili igre iz Donje Jasenice nastale istraživanjem našeg prethodnog koreografa, a trudimo se da istražujemo igre iz severnijeg dela opštine tačnije Smederevskog podunavlja koje ćemo u narednom periodu postaviti na svoj repertoar. Osim toga, negujemo i tradiciju ostalih krajeva naše zemlje, ali i ostalih naroda, kao i igre Srba koji su živeli na području bivše Jugoslavije“, kaže umentički rukovodilac KUD-a Dušan Marjanović.
Sve što su postigli, članovi KUD-a prikazali su pre nekoliko dana meštanima, svojim porodicama i prijateljima na tradicionalnom godišnjem koncertu u prepunoj sali Doma kulture .
SDCafe.rs
* Projekat Naše selo-naši ljudi je sufinansiran iz budžeta Grada Smedereva.
Stavovi izneti u medijskom sadržaju ne izražavaju stavove sufinansijera.