Na temeljima sakralnog kompleksa u prostoru Smederevske tvrđave, koji datira iz 10. veka, sveštenstvo Srpske pravoslavne crkve služilo je u nedelju svetu arhijerejsku liturgiju, prvo pravoslavno bogosluženje u Tvrđavi posle više od pet vekova! U prisustvu vernika, liturgiju je, nakon tačno 556 godina služio episkop braničevski Ignjatije sa sveštenstvom, a održan je i tradicionalni Sabor crkvenog besedništva.
Veruje se da su na mestu gde je služena luturgija, kroz vekove, na istim temeljima podizane pravoslavna, katolička crkva i džamija. U 10. veku je izgrađena vizantijska crkva, da bi je u prvoj polovini 15. veka obnovio despot Đurađ. Turci crkvu pretvaraju u džamiju u periodu od 1439. do 1444. Za vreme austrijske vlasti od 1717. do 1739. korišćena je kao katolička crkva.
Pretpostavlja se da je krajem 18. ili početkom 19. veka, porušena i pod zemljom je bila sve do 1981. godine. Angažovanjem Regionalnog centra za zaštitu spomenika kulture, 2012. godine crkva je konzervirana i delimično rekonstruisana.
– Ovaj događaj ima izuzetan značaj ne samo za Smederevo, već za istoriju Srbije, a naročito za istoriju Srpske pravoslavne crkve. Posle pada grada 1459. godine, ovo je prvo bogosluženje među drevnim zidovima prestonog grada Smedereva – kaže Veroljub Ranković, direktor regionalnog Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Inače, Smederevo je od 1428. do 1459. godine bilo srpska prestonica, a posle 1437. godine i duhovno središte Srbije sa smederevskim mitropolitom Atanasijem na tronu. O razvijenom duhovnom životu i pobožnosti vladarske porodice i naroda svedoče živopisi i detaljni opisi prenosa moštiju Svetog Luke iz Rogosa u Smederevo 1453. godine.
Despot Đurađ Branković, koji je na prestolu nasledio despota Stefana Lazarevića, umesto Beograda, koji je pripao Ugarima, započeo je izgradnju novog prestonog grada 1428. godine. Radovi su okončani 1930. godine, o čemu pouzdano svedočanstvo predstavlja monumentalni ktitorski natpis na Krstatoj kuli. Druga faza izgradnje trajala je do 1439. godine, kada je dograđen bedem sa 19 masivnih kula.
Mada je građena po najvišim standardima tadašnje vojne arhitekture, već 1444. Turci prvi put osvajaju Smederevo. Nedugo potom, 1459. godine, sledi drugi pad Smedereva, koji je predstavljao i kraj srednjovekovne srpske državnosti.
CRKVA BLAGOVEŠTENjA JOŠ POD ZEMLjOM
U tvrđavi su postojale dve crkve – Dvorska i crkva Blagoveštenja, u kojoj su, prema predanju, pohranjene mošti Svetog Luke, ali ni do danas ostaci te crkve nisu nađeni na lokaciji Velikog grada koji se prostire na 10,5 hektara. – Crkva Blagoveštenja morala je biti mnogo veća i reprezentativnija od ove čiji su ostaci otkriveni pre više od tri decenije. Nemački stručnjaci pre nekoliko godina obavili su geomagnetna snimanja tla i satelitsku mapu, ali do crkve nismo došli – kaže Veroljub Ranković iz Zavoda za zaštitu spomenika.
J.Ilić
Izvor: Večernje novosti